Ýmsar upplýsingar um réttindi félagsmanna vegna COVID-19

Hvaða réttarstaða gildir varðandi laun í sóttkví/einangrun?

Sátt tókst með ASÍ, SA og ríkisstjórninni að SA beini því til atvinnurekenda að greiða laun til starfsmanna i sóttkví.  Sjá samkomulag hér.

Ég er sett/settur í sóttkví/einangrun af hálfu atvinnurekanda: þú átt rétt á fullum launagreiðslum.

Ég er sett/settur í sóttkví/einangrun af hálfu landlækni: Atvinnurekandi greiðir þér laun. Atvinnurekandi getur svo sótt um greiðslur til Vinnuálastofnunar sem mun annast umsýslu og greiðslu til atvinnurekanda. Á þetta við í þeim tilfellum þegar önnur réttindi skv. kjarasamningi eiga ekki við ef þú hefur þurft að sæta sóttkví samkvæmt fyrirmælum heilbrigðisyfirvalda og ekki getað sinnt vinnu að hluta eða öllu leiti.

Ef þú hefur verið sjálfstætt starfandi þá gilda sambærileg skilyrði, hafðu samband við Vinnumálastofnun.

Sjá nánar á vef Vinnumálastofnunar hér.

Ég fer í sjálfskipaða sóttkví/einangrun: Þú getur ekki tekið ákvörðun einhliða um það að fara í sóttkví/einangrun. Ef þú telur þig vera í sérstakri hættu verður þú að koma því á framfæri og er eðlilegt að atvinnurekandi komi á móts við þig. Í öllum tilfellum verður þú að semja við þinn næsta yfirmann. Í sumum tilfellum er hægt að vinna að heiman. Sjá spurningu ef ég vinn að heiman. Ef ekki næst samkomulag um að þú vinnir að heiman og ert í sjálfskipaðri  sóttkví þá er það á eigin áhættu og kostnað þar sem þú getur ekki tekið einhliða ákvörðun um vinnusambandið. Því leggjum við alltaf áherslu á að semja við þinn næsta yfirmann.

Ef ég er í sóttkví og er veik/veikur: þá áttu veikindarétt skv. kjarasamningi, að honum tæmdum áttu mögulega rétt á greiðslum úr sjúkrasjóð. 

Ef ég veikist af COVID-19, hver er réttur minn til launa?

Ef þú veikist átt þú rétt á veikindarétt skv. kjarasamningi. Þegar hann hefur verið tæmdur áttu mögulega rétt á greiðslum úr sjúkrasjóð. 

Ef ég er sett/ur í sóttkví, þarf ég þá að vinna heiman frá mér ef farið er fram á það?

Ekki er hægt að skipa þér einhliða að vinna að heiman. FVSA vill þó benda öllum á að leggjast á eitt gegn þessari vá ef hægt er að koma því við til að halda samfélaginu og atvinnulífinu gangandi. Slík ákvörðun er að mati FVSA ávallt sameiginleg á mili þín og yfirmanns þíns.

Í þessum tilfellum skal atvinnurekandi útvega þau tæki og tengingar sem til þarf.

Get ég neitað að fá vinnufélaga minn í vinnu sem er að koma frá skilgreindu hættusvæði, eða er veikur?

Nei – en ekki er hægt að setja þig í þær aðstæður að vinna með einstaklingi sem greindur hefur verið með smit eða sem yfirvöld hafa skipað að fara í sóttkví. Atvinnurekenda þínum ber að tryggja öruggt og heilsusamlegt umhverfi starfsmanna sinna.

Hver er réttur minn ef ég treysti mér ekki í vinnu út af kvíða vegna COVID-19?

Ef þú ákveður sjálf/sjálfur að fara í sóttkví þá gerir þú það á eigin áhættu og kostnað.

Kvíði getur einnig verið "sjúkdómur" í skilningi kjarasamninga og framkallað rétt til veikindakaups. Læknisfræðilegt mat þarf þá að liggja fyrir þ.e. vottorð.

Ef ekki er um sjúkdóm að ræða sem veldur kvíða þá þarf að hafa samband við vinnuveitanda og gera við hann samkomulag um fjarvist, til að tryggja að ekki sé um ólögmæta fjarvist að ræða

Hvað geri ég ef atvinnurekandi óskar eftir að ég skili læknisvottorði vegna fjarvistar þegar ég er í sóttkví.  

Samkvæmt ákvörðun yfirvalda munu fyrirmæli sóttvarnarlæknis um að einstaklingur fari í sóttkví jafngilda læknisvottorði vegna fjarvista úr vinnu. Vottorð um vinnufærni yrði ekki gefið út í andstöðu við það.

Hvað ef barn er sett í sóttkví/einangrun, hver eru réttindi foreldra til að vera heima?

Um það gilda reglur kjarasamninga um fjarvistir foreldra vegna veikra barna, sé barnið veikt. Þegar veikindaréttur barns hefur verið tæmdur tekur sjúkrasjóð við.
Ef barnið er ekki veikt en er í sóttkví sem skipuð hefur verið af hálfu Landlækni þá eru aðilar að ræða um útfærslu á því hvort hægt sé að sækja geiðslu vegna þess til Sjúkratrygginga, kemur í ljós fljótlega.

Ég er bundin að vera heima vegna aðstandanda sem kemst ekki í dagvist vegna COVID-19. Hvaða rétt á ég til launa?

 Þú átt ekki rétt á greiðslum frá atvinnurekanda, nema ef um ræðir barn yngra en 13 ára sem er veikt skv. kjarasamningi. Eða ef um barn undir 16 ára er um að ræða sem er a.m.k. einn dag á sjúkrahúsi. Ef um aðra en framangreinda er um að ræða er ekki greiðsluskylda af hálfu atvinnurekanda. Fjarvist gæti þó talist nauðsynleg á grundvelli laga nr. 27/2000 um fjölskylduábyrgð. Því mundi slík er launalaus og telst vera lögmæt fjarvist frá vinnu. Í þessu tilfelli þarf að upplýsa atvinnurekanda/sinn næsta yfirmann um stöðuna.

Maki minn er í áhættu hóp og ég tel mig verða að verja heilsu hans/hennar, hvaða rétt hef ég?

Ef þú vegna fjölskyldu aðstæðna treystir þér ekki að mæta til vinnu vegna ótta við smit þá verður þú að ræða við þinn yfirmann. Þessi ákvörðun er þá í raun sjálfskipuð sóttkví/einangrun.

Þú getur ekki tekið ákvörðun einhliða um það að fara í sóttkví/einangrun. Ef þú telur þig vera í sérstakri hættu verður þú að koma því á framfæri og er eðlilegt að atvinnurekandi komi á móts við þig. Í öllum tilfellum verður þú að semja við þinn næsta yfirmann. Í sumum tilfellum er hægt að vinna að heiman. Sjá spurningu ef ég vinn að heiman. Ef ekki næst samkomulag um að þú vinnir að heiman og ert í sjálfskipaðri  sóttkví þá er það á eigin áhættu og kostnað þar sem þú getur ekki tekið einhliða ákvörðun um vinnusambandið. Því viljum við leggja áherslu á að samið sé við sinn næsta yfirmann.

Má ég neita að fara í vinnuferð vegna hættu á smiti á COVID-19?

Ef ætlunin er að senda þig á svæði sem Landlæknir hefur skilgreint sem hættusvæði þá ertu í fullum rétti við að neita að fara.

Ef almenningssamgöngur hætta eða ganga ekki, er ég þá ekki með lögbundna fjarvist og á að fá greidd laun?

Það er á ábyrgð starfsmanns að koma sér til vinnu. Það segir í 3.4. í kjarasamningi að á þeim tíma sem strætisvagnar ganga ekki að þá eigi ferðir til og frá vinnu að greiðast af vinnuveitanda. Þessi grein miðast við hefðbundna áætlun, ekki þegar utanaðkomandi aðstæður valda því að ferðir leggjast niður vegna smit hættu eða vegna veðurs. Liggi almenningssamgöngur niðri verður þú að finna aðra leið til að mæta til vinnu. Rétt er að láta atvinnurekanda vita sem fyrst hvernig staðan er.

Ég starfa hjá fyrirtæki sem býður upp á viðburði. Vegna samkomubanns hefur fyrirtækið ákveðið að loka vinnustaðnum, hvaða réttarstöðu hef ég til launa?

Starfsmaður hefur samt sem áður vinnuskyldu og á rétt til launa ef fyrirtækið ákveður einhliða að loka.

Brjóti hins vegar opnun fyrirtækisins gegn samkomubanni þá þarf að skoða hvert og eitt tilvik sérstaklega.

Þessi spurning hér að ofan á við um kvikmyndahús, söfn, leikhús og aðra sýningastaði.

Getur fyrirtæki sett mig í önnur störf en ég er ráðin til?

Fyrirtækið getur ekki sett þig í önnur störf en þú ert ráðin til og falla innan ráðningarsamnings. Í sumum tilfellum getur vinnu umhverfi starfsmanna breyst vegna COVID-19 veirunnar. Í þeim tilfellum verða aðilar að komast að samkomulagi um breytta tilhögun vinnu.  

Ég vinn núna að heiman og vegna þess hef ég ekki aðgang að mötuneyti fyrirtækisins, hvaða réttarstöðu hef ég?

Ef þú átt að vinna heima þá er væntanlega ekki vel séð að þú komir á vinnustað til að borða í mötuneyti fyrirtækisins. Þá daga sem þú ert heima að vinna er rétt að það sé ekki dregin af þér sá kostnaður sem annars hefði verið gert á vinnustaðnum.

Atvinnurekandi vill gera breytingu á ráðningarkjörum mínum, hvaða rétt hef ég?

Þessi fordæmalausa staða sem afleiðing COVID-19 hefur á samfélagið breytir ekki réttarstöðu þinni. Þú ert með uppsagnarfrest skv. kjarasamningi. Aðilar geta komist að samkomulagi um breytingu á kjörum en vegna þessarar stöðu sem við búum við í dag er rétt að meta stöðuna heildstætt og gæti það falist í því að samþykkja tímabundið breytingu á starfshlutfalli, enda komi greiðslur frá Atvinnuleysistryggingasjóði á móti.

Gerðar hafa verið tímabundnar breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar vegna þessa aðgerða. Þar með er hægt að semja um um tímabundna breytingu án þess að uppsögn þurfi að koma til.

Helstu atriði laganna: 

• Forsenda fyrir greiðslu er að það liggi fyrir samkomulag milli þín og fyrirtækis þar sem fram kemur hver breyting á starfshlutfallinu verður og til hvaða tímabils skerðingin nær, sjá drög að samningi hér.
• Skerðing á starfshlutfalli þarf að vera a.m.k. 20 prósentustig. Þannig er að ef þú ert í 100% vinnu og skerðingin er 20% ferðu í 80%. Þannig gerist það þá líka þar sem skerðingin getur ekki verið minni en 20% að ef þú ert í 80% starfshlutfalli þá verður starfshlutfallið í 60%.
• Það þarf alltaf að halda að lágmarki 25% starfi eftir skerðingu á starfshlutfalli.
• Þannig að ef þú ert í minna en 45% starfshlutfalli falla þessi lög ekki undir þig. Ef þú fellur undir þetta ákvæði, er rétt að benda þér á að tala við félagið um ráðleggingu.
• Hlutabætur greiðast í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall, sjá reiknivél hér.
• Laun frá atvinnurekenda og atvinnuleysisbætur eru að hámarki 90% af launum fyrir skerðingu starfshlutfalls – þó að hámarki 700.000 kr.
• Hafi laun miðað við fullt starf fyrir skerðingu starfshlutfalls numið 400.000 kr. eða minna eru þau bætt að fullu.
• Hafi laun miðað við fullt starf fyrir skerðingu starfshlutfalls numið meira en 400.000 kr. skerðast laun frá atvinnurekenda og atvinnuleysisbætur ekki niður fyrir 400.000 kr.
• Samningar um skert starfshlutfall skerðir ekki rétt til tekjutengdra atvinnuleysisbóta missi starfsmaður vinnuna síðar.
• Námsmenn eiga möguleika á hlutabótum uppfylli þeir skilyrði laganna, verða að vera a.m.k. í 45% starfshlutfalli til að mynda.
• Réttindi launafólks í Ábyrgðasjóði launa eru tryggð komi til gjaldþrots fyrirtækis.
• Sjálfstætt starfandi eiga rétt skv. lögunum.

Lögin gilda frá 15. mars til 1. júní 2020.

Nokkur atriði til áréttingar:

• Leiti fyrirtæki til starfsmanna sinna um að skerðing á starfshlutfalli með tilheyrandi lækkun launa komi til framkvæmda án uppsagnarfrests getur starfsmaður hafnað slíku og gert kröfu um að uppsagnarfresturinn sé virtur.
• Atvinnurekanda er óheimilt að krefjast vinnuframlags frá launamanni umfram það starfshlutfall sem samið er um.
• Réttur til greiðslu atvinnuleysisbóta vegna skerts starfshlutfalls gildir um allt launafólk s.s. námsmanna óháð réttindum bótarétti þeirra að öðru leyti.

Frekari upplýsingar og umsókn má finna á vef Vinnumálastofnunar.

FVSA vill árétta við þig að lesa vel þann samning sem þér er réttur og ef það er minnsti vafi um réttarstöðu þína að hafa samband við félagið. Ef þú færð uppsögn á meðan slíkur samningur er í gildi að rifta samningnum og fá upprunalega starfshlutfallið greitt á uppsagnarfresti.

Ef ég er fastur erlendis vegna landamæralokana hvaða rétt á ég?

Ef þú ert í orlofi þá ertu á eiginvegum og verður að koma upplýsingum á framfæri við fyrsta tækifæri að heimkomu þinni seinki. Ekki verður litið svo á að fjarvera þín sé brot á vinnusambandi þar sem þú getur ekki haft stjórn á þessum aðstæðum.

Ef þú ert á vegum vinnuveitanda í vinnuferð þá ber atvinnurekandinn kostnaðinn og þú átt ekki að verða fyrir launaskerðingu.

Má atvinnurekandi senda mig í orlof?

Atvinnurekanda er ekki heimilt að senda þig einhliða í orlof, hann hefur ekki haft heimilt til þess og það er ekki öðruvísi í dag, þrátt fyrir þessa stöðu sem samfélagið er í. Eina tilfellið gæti verið ef um er að ræða orlof sem þarf að taka fyrir 1. maí nk. Í slíku tilfelli þarf þó að virða tímamörk eins og sagt er hér að neðan.

Varðandi ákvörðun um töku orlofs skal hafa um það samráð skv. lögum um orlof nr. 30/1987. Ákvörðun um orlof skal svo liggja fyrir í síðasta lagi mánuð áður en orlof á að hefjast skv. 5. gr. orlofslaganna.

Ávinnsla orlofs er á tímabilinu 1. maí til 30. apríl ár hvert. Orlofið sumarið 2020 þ.e. til töku eftir 2. maí nk. er orlofið sem þú ert þá að ávinna þér frá 1. maí 2019 til 30. apríl 2020 og er ekki til töku fyrir þann tíma.

Ég á inni vetrarfrí, má atvinnurekandi senda mig í það frí án fyrirvara?

Svarið er nei, hann má ekki senda þig fyrirvaralaust í vetrarfrí. Samkomulag þarf að vera um vetrarfrí og fyrirvari veittur. Í ljósi aðstæðna er rétt að þú skoðir stöðuna og metir hvort hægt sé að koma á móts við fyrirtækið í þessum aðstæðum.

Mér var sagt upp, hvaða réttarstöðu hef ég?

Sjá allar upplýsingar um uppsögn og uppsagnarfrest á vef FVSA

Fyrirtækið er að fara að loka/er að verða gjaldþrota, hver er réttarstaða mín?

Mikilvægt er að setja sig strax í samband við stéttarfélagið.

Hvaða rétt á ég ef ég þarf að vera heima vegna þess að leikskólinn er lokaður?

Þú átt ekki rétt til launa. Ef annarri umönnun er ekki við komið þá getur þú tilkynnt lögmæta fjarvist á grundvelli laga um fjölskylduábyrgð nr. nr. 27/2000. Í einhverjum tilfellum væri hugsanlegt að sækja um foreldraorlof skv. 7. kafla laga nr. 95/2000 um fæðingar- og foreldraorlof. Samkvæmt þeim lögum er foreldrum heimilt að vera frá vinnu til að sinna barni í allt að fjóra mánuði þar til barnið nær 8 ára aldri. Hafa skal í huga að hér er ekki um launað leyfi að ræða.

Verið er að ræða um það við stjórnvöld hvort atvinnurekandi geti sótt um greiðslu til Sjúkratrygginga til að dekka laun starfsmanna ef leikskólinn er lokaður vegna sóttkví skv. ákvörðun landlæknis.

Niðurstaða mun væntanlega liggja fyrir fljótlega.

Ákveðið hefur verið að loka vinnustaðnum vegna COVID-19, hver er réttarstaða mín?

Ef atvinnurekandi ákveður að loka vinnustað tímabundið vegna aðstæðna í samfélaginu falla launagreiðslur ekki niður. Þú átt rétt á launum á meðan vinnustaðnum þínum er lokað. Mögulega geta aðilar samið um fjarvinnu, en þá verður þú að vera í aðstöðu til þess og atvinnurekandi að skapa þér tækin til þess.

Ég er í hlutastarfi en starfshlutfall mitt er minna en 45% og ég á því ekki rétt á að nota úrræði Vinnumálastofnunar. Fyrirtækið er að stytta opnunartíma sinn þannig að starfshlutfallið mitt minnkar, hvaða rétt á ég?

Fyrirtækið getur ekki breytt ráðningarsambandinu nema með kjarasamningsbundnum uppsagnarfresti, breyting á opnunartíma á ekki að leiða til skerðingar á starfshlutfalli þínu. Ef þú átt ekki rétt á úrræði Vinnumálastofnunar, ber fyrirtækinu að greiða þér þín full og óskertu laun.